[1] Anno salutis Domini supra millesimum sexcentesimum septuagesimo
octavo, die ultimo Mensis Augusti sub septimam horam matutinam advenit
miles Gallus partitum Lauterburgum, numero vix excedens trigesimum, qui
raptim ædas quascumque primum obvias involans, eripuit quodcumque voluit,
non obstante Salvâ custodiâ positâ à parte Gallicâ
in hoc oppido. Sub
decimam horam antemeridianam, oneratis equis immo et vaccis, quas repe-
rerunt, pro lanienâ abactis, fugam repetita viâ capessiverunt omnes
versus
Weissenburgum, timentes adventum Cæsareorum. Pleraque pars Lauterburgen-
sium incolarum et civium, transfugenda Rhenum ad insulas ibidem vulgo
Grauwört. In hoc dubio statu sperabamus exercitum Gallicum, qui prope
Weissenburgum castra metatus omne dicebatur, contra mandatum recedere. Sic
rumor falsus spargebat. Hinc negligentiâ nostrâ accidit ; aut potius
falso rumore seducti, ut nostra bona, quæ eo die in locum tutum deferre
debuissemus labore possibili, reliquimus Lauterburgi. Ego qui supra memoratus
Parochus Lauterburgensis Simon Kistner, post trimestrem febrim frigidam
à festo Corporis Christi, quæ me octiduo ante deseruerat, adhuc
debilis viribus,
mansi in Lauterburg cum puero quodam, invigilans rei Ecclesiæ sive
supellectili sacræ, sequenti nocte ante diluculum dièi, qui primus
Septembris,
aderat iam alius Capitaneus nomine La Charm, futurus Commendans in
Lauterburg, Hinc omnes quodquod viribus valuêre, Lauterburgenses terga
ver-
terunt petentes Insulas Rhenanas, remansi ego solus cum puero meo, includens
me, (viso periculo :) Ecclesiæ, nullum intromittens militem, excepto Dicto
Domino Capitaneo cum suo Commissario, qui duabus vicibus visitarunt
Domum Ecclesiæ, serio mihi demendatis rebus ibidem constitutis, donec
demum
vis pulsantium et ingredi conantium aucta, fractâ portâ versus domum
scholarem, irrupere quinque dragones, irruantes in me et spoliantes,
etiam ab uno intendato mihi pugione. Eram quasi inter lupos rapaces
imbellis agnellus. Spoliato sacrario intactis tum ornamentis Ecclesiasticis,
spectator invitus, accesi Capitaneum Commendantem qui vigilias
iussit poni ad fores Ecclesiæ quæ ad .3. circiter horas durarunt.
Nocte
imminente solus eram Ecclesiæ custos, epulis mihi tantis transmissis
à mensa D. Commendantis et alius militis qui me spoliarat, inclusus
[2] Sacrario, clave commendatâ R. D. Parocho in Lauterbach D. Roberto
Descuville, pernoctavi, durum soluitumque somnum carpens. postero
die qui erat secundus Septembris, quando in copia maxima advolarunt
castrenses homines, nihil videbatur tutum in domo Dei. Hinc re maturius
consultâ, raptim, quæ in omni celeritate ad manus venerunt, ad domum
Holtzapffelanam, quam incolebat D. Commendans, delata sunt, multis
tamen per oblivionem et discrimen, omissionis periculo relictas manserunt,
quæ et perierunt. Mansi Ego ad humanitatem domini Capinatei Commen-
dantis invitatus etiam ad mensam eiusdem sedens usque ad festum Stæ Crucis
exaltæ, quo ultimo legi missam ad altare Stæ Crucis in Ecclesiæ,
reliquo
tempore in domo Domini Commendantis. Vesperi cum licentia dicti Domini
La Charm per .7. octove pueros et puellas, quibus huc usque securus accessus
in Lauterburgum fuit, depositata sunt Ecclesiæ ornamenta, ante aliquod
tempus
per R. D. Deneuville iam transmisso Calyce nostro de aurato ad Insulam vulgo
des Grauwört, in Cis Rhenanum locum Aw, et exinde transvecta Etlingam
in Collegium R.R. P. P. Jesuitarum, fui ego Comes huius transmigrationis,
et fide punicâ non regressus Lauterburgum, uti tamen promisseram,
evitans periculosum exitum discedentis militis non satis amici. Sic præsidiarius
miles Lauterburgum custodiebat, locato Exercitu sub Generali Marquis de Crequi
prope Minfeld donec demum tertio octobris mandatum est divulgatum,
Lauterburgum Vulcano tradendum esse, nempe quarto octobris debebat
hoc fieri, alius autem nimium timidus Subcommendans tertio octobris
advenit qui persuasit Ordinario Commendanti, ut anticipato
incendio, tuti permanerent, et incenderent eodem adhuc die, quod et
heu dolor ! factum. Interim revocabatur in Exercitu hostile hoc propositum
et nuntius accelerans offendit iam incensum Lauterburgum, quod (uti
dicitur de D. La Charm :) Commendanti mille tortioras conscientiæ cogitationes
iniecit damno illato irreparabili Lauterburgo. Quando nimirum
omnes domus nobiles et magnificæ combustæ, nempe Arcs Episcopalis
quæ à memoriâ
hominum iam bis constructa erat, Domus magnificentissima D. Satrapæ
et domus immo palatium prænobilis prosapiæ Holtzapffelanæ
ab Herxheim b. domus prochialis è fundo cum omnibus, incineratæ.
[3] Ecclesiæ structura in apice Chorum, per globum ligneum concepit igne
è vicino ædificio, nolente tamen Divino Numine, incendium nisi
perditis
paucis tegulis et sublimissibus lignis, non serpsit ulterius. Non remanserunt
nisi ad po [?] ædificia eaque lacera et vix inhabitabilia, quibus nimirum
non
ita sedulo subiectus est ignis incendiarius, Curia et aliquæ ædes
circum iacentes.
Succurentium civium operâ ereptæ sunt excidio suo. In Ecclesia iam
an<te>?
sublatæ erant omnes campanæ, quarum tres in summa Turri pendulæ
sonabant hermonice. reliquiæ è mediâ portâ ubi horlogium
erat et quæ
erant pro altari Beatæ Virginis Mariæ, et pro sacello extra portas
zu Maria Hilf, omnes sublatæ sunt. Organum ornamentum Ecclesiæ,
pneuma
cum machinis suis sonoris è stanno petulanter distractum pergit. Hæc
ruina non uni, verum pluribus ad primum conspectum lachrymas
extorsit è cordis compassione provenientes. Quod obter hic lectori innuere
volui ex postfacto hæc scribens et redux è fugâ indignus
parochus. Deus
ter opt-Max : qui pauperem facit et dictat, qui deprimit et sublevat
imposterum avertat ab hoc loco similes pœnas.